ท่องอุทยานธรณีสตูล ว่าที่มรดกโลกทางธรณี แห่งแรกของไทย

“อุทยานทางธรณี” ไม่ได้มีความหมายเช่น อุทยานแห่งชาติ หากแต่อุทยานธรณี หมายรวมถึงพื้นที่ที่มีความโดดเด่นทางธรณี วิถีชีวิต วัฒนธรรม หรืออาจจะกล่าวรวมได้ว่า แทบทุกอย่างที่อยู่ในพื้นที่นั้น โดยเกณฑ์แรกที่พิจารณาคือ มีความโดดเด่นทางธรณีมาก่อน แม้อุทยานธรณีที่ถูกประกาศว่าพื้นที่ใด ตรงไหนเป็นอุทยานธรณีแล้ว ก็ไม่ได้หมายความว่าประชาชนในพื้นที่จะเข้าไปไปยุ่งเกี่ยว หรืออยู่อาศัยไม่ได้ อย่างเช่นอุทยานแห่งชาติไม่ แต่อุทยานธรณีเหมือนประกาศให้ทั่วไปรู้ว่า พื้นที่ตรงไหนที่มีความโดดเด่น มีความสำคัญ แต่ทุกอย่างก็ยังคงเป็นเช่นเดิม ไม่มีเจ้าหน้าที่ไปเฝ้า หรือเก็บค่าธรรมเนียมแบบอุทยานแห่งชาติ ทุกอย่างยังคงปกติ ประชาชนในพื้นที่ยังคงใช้ชีวิตดั่งเช่นเดิม สิ่งที่เพิ่มเติมขึ้นมาคือ คนจากภายนอกจะได้รับการบอกกล่าวจากกรมทรัพยากรธรณี เจ้าของโครงการได้มากขึ้นว่า ที่ใดบ้างที่มีความโดดเด่น น่าไปท่องเที่ยวหาความรู้หรือเพื่อความเพลิดเพลิน

อุทยานธรณีสตูลถูกประกาศให้ครอบคลุมพื้นที่ อ.ทุ่งหว้า อ.มะนัง  อ.ละงู และ ต.หนองสาหร่าย ใน อ.เมือง ซึ่งหมายรวมถึงเกาะในอุทยานตะรุเตา และอุทยานหมู่เกาะเภตราด้วย

            ในต่างประเทศ เช่น จีน อเมริกา และอีกหลายๆ ที่ ที่มีความโดดเด่นทางธรณีมากๆ เช่น อุทยานธรณีจางเย่  ในมลฑลกานซู่ ประเทศจีน ที่มีความโดดเด่นที่ภูเขาดินมีสีสันต่างๆ  พื้นที่เหล่านี้สามารถสร้างงาน สร้างรายได้จากการท่องเที่ยวได้เป็นอย่างมาก

            หากแต่อุทยานธรณีสตูลนั้น  ความโดดเด่นไม่ได้พบมองเห็นในขณะนั้น หากแต่ว่าความโดดเด่นกลับอยู่ที่แทบทุกตารางเมตรของอุทยานธรณีสตูลนั้น เต็มไปด้วยซากฟอสซิลของสิ่งมีชีวิตในมหายุคที่เรียกว่า พาลิโอโซอิก  ที่มีอายุตั้งแต่ 542 ล้านปี จนถึง 251 ล้านปีที่ผ่านมา ในยุคนี้จะมียุคทั้งหมด 6 ยุค   คือยุคที่โลกเริ่มนิ่ง จึงเริ่มมีสิ่งมีชีวิต  มีสัตว์ที่มีเปลือกแข็งมาห่อหุ้มตัว อย่างพวกไทรโลไบต์ พวกหอย เรื่อยไปจนมีสัตว์ทะเล และเริ่มมีพืชบก และเริ่มพบแมลงปีกแข็ง รวมทั้งเริ่มมีสัตว์เลื้อยคลาน ซากของสิ่งมีชีวิตในมหายุคนี้ ถูกฝังซ่อนไว้ในแผ่นดินของอุทยานธรณีสตูล มีการเก็บรวบรวมซากฟอสซิลของสิ่งมีชีวิตในมหายุคพาลิโอโซอิกนี้ไว้ครบถ้วนทุกยุคในเขตอุทยานธรณีสตูล โดยนักเรียนชมรมธรณีวิทยาขอโรงเรียนกำแพงวิทยา อ.ละงู จ.สตูล และจัดแสดงไว้ที่โรงเรียน   ซึ่งเป็นที่เดียวและครั้งแรกที่มีการรวบรวมซากฟอสซิลที่บ่งบอกถึงพัฒนาการของสิ่งมีชีวิตแต่ละยุคไว้ได้ครบทั้ง 6 ยุค

            นี่คือคุณค่ามีอุทยานธรณีสตูลมี แต่สิ่งที่เป็นดังไม้ขีดก้านแรกที่จุดประกายการจัดตั้งอุทยานธรณีคือ การพบเห็นขากรรไกร และฟันกรามล้างของช้างโบราณอายุ 1.8 ล้านปี เป็นช้างในสกุลสเตโกดอน ซึ่งเป็นสกุลพันธุ์ช้างโบราณ  พบภายในถ้ำลอดวังกล้วย ในเขต อ.ทุ่งหว้า และเมื่อมีการส่งพิสูจน์ทางธรณีจึงรู้ว่าเป็นช้างโบราณ นั่นจึงนำมาสู่การจัดตั้งเป็นอุทยานธรณี โดยกรมทรัพยากรธรณี

สิ่งหนึ่งที่จะขาดไม่ได้นอกเหนือจากการมีคุณค่าทางธรณีอันเป็นคุณสมบัติเริ่มแรกแล้ว อุทยานธรณีจะต้องรวมไปถึงวิถีชีวิต ชุมชนวัฒนธรรม โดยชุมชนทุ่งหว้าก็เหมือนกับชุมทางค้าขายทางเรือในอดีตที่เคยเจริญรุ่งเรือง มีอาคารร้านค้า ตึกแถวรูปทรงชิโน-โปรตุกีสเคยเรียงรายอยู่สองฝั่งทาง จวบจนกระทั่งการคมนาคมเปลี่ยนไปให้ความสำคัญกับถนนมากขึ้น ความซบเซาจึงครอบคลุมอำเภอทุ่งหว้า แต่กระนั้นก็ยังคงมีวัฒนธรรมที่มาพร้อมกับคนจีนที่มาค้าขายและปักหลัก เช่น ประเพณีไหว้ผีโบ๋

            และในเขต อ.ทุ่งหว้า ยังเป็นที่อยู่อาศัยของกลุ่มชนเผ่าพันธุ์ที่ เราเคยเรียกเขารวมๆ ว่าเงาะป่า แต่นักมานุษยวิทยาได้ศึกษาและเรียกเขาว่า เซมัง ชาวเซมังอาศัยในป่าลึก ยังดำเนินชีวิตเฉกเช่นในอดีต อาจจะมีการปรับเปลี่ยนไปตามโลกบ้างเช่นใส่เสื้อผ้า แต่ยังคงนอนในเพิงไม้ที่ทำขึ้น หาเอก มันป่า ล่าสัตว์ด้วยลูกดอกเช่นเดิม นานๆ จึงจะลงมาแลกเปลี่ยนสินค้าจากคนเมืองสักครั้ง

            ความหลากหลายของแหล่งท่องเที่ยวต่างๆ ในพื้นที่เขตอุทยานธรณีสตูลนั้นมีหลากหลาย ที่น่าสนใจ นับตั้งแต่ กิจกรรมการพายเรือแคนูล่องถ้ำวังกล้วย ที่ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นถ้ำเลสเตโกดอน ถ้ำที่พบซากฟอลซิลช้างโบราณ โดยเป็นถ้ำลอดที่ยาวนับกิโล ภายในถ้ำมีทั้งหินย้อยที่สวยงาม น้ำตก และเนินทรายในถ้ำ นอกจากนี้ตามผนังถ้ำยังปรากฏซากฟอสซิลของเหล่าสิ่งมีชีวิตในมหายุคพาลิโอโซอิกปรากฏอยู่ด้วย ทั้งยังมีสันทรายปรากฏขึ้นในช่วงปากแม่น้ำที่ต่อกับทะเลตรัง  มีทรายสีเหลือง จึงเรียกกันว่าสันหลังมังกรเหลือง  กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรณีที่น่าสนใจ

            แต่ที่ดูเหมือนรู้จักกันมานาน คงเป็นการล่องแก่งวังสายทอง  ซึ่งมีน้ำตกวังสายทอง เป็นเหมือนสัญลักษณ์ของพื้นที่ แต่ที่เป็นไฮไลท์ของเส้นทางล่องแก่งวังสายทองคือ การล่องเข้าไปในเพิงถ้ำขนาดใหญ่ที่เรียกว่าถ้ำเจ็ดคต ที่เป็นลำห้วยที่มาจาก 3 อำเภอของสตูล ไหลลอดออกมาบรรจบกัน เกิดเป็นปากถ้ำที่มีสายน้ำสีเขียวมรกตในยามที่ต้องแสงแดด นับเป็นสิ่งที่ทรงคุณค่าทางธรรมชาติและเป็นปรากฏการณ์ทางธรณีที่ลงตัว

            และในเขต ต.ปาล์มพัฒนา  อ.ทุ่งหว้านั้น มีถ้ำที่เป็นสุดยอดของถ้ำ ที่มีทั้งความใหญ่โตของโถงถ้ำ ทั้งยังมีถ้ำที่ซ้อนทับกันอยู่ข้างล่าง หินงอก หินย้อยที่สวยงามและสมบูรณ์ และมีแอ่งน้ำโบราณอายุนับแสนปีอยู่ภายในถ้ำปรากฏให้เห็นคราบไคล เป็นที่น่ามหัศจรรย์เป็นอย่างมาก  ถือเป็นถ้ำแห่งหนึ่งในประเทศไทยที่มีความลงตัวทั้งรูปลักษณ์ องค์ประกอบ และเนื้อหาทางธรณีที่ครบถ้วน

            นอกจากนั้นในพื้นที่อุทยานธรณี ยังมีถ้ำเขาอุไรทอง มีเขาทะนานที่นอกจากจะโดดเด่นด้วยรูปลักษณ์ ยังพบซากฟอสซิลสิ่งมีชีวิตในทะเลอีกมากมาย ทั้งยังมีน้ำตกธารปลิว ฯลฯ

            การที่ในพื้นที่อุทยานธรณีสตูลถูกประกาศให้เป็นอุทยานธรณีระดับชาติไปแล้วนั้น ประกอบกับการมีแหล่งท่องเที่ยวที่หลากหลายไม่เฉพาะแหล่งท่องเที่ยวทางธรณี ทำให้อุทยานธรณีสตูลคือจุดหมายปลายทางที่นักท่องเที่ยวควรไปมาใช้เวลาเที่ยวชมสถานที่ต่างๆ ให้คุ้มค่า อีกทั้ง นายทศพร นุชอนงค์ อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี ร่วมกับ นายณรงค์ฤทธิ์ ทุ่งปรือ ผอ.อุทยานธรณีสตูล ที่ร่วมกันผลักดันให้อุทยานธรณีสตูลได้ถูกขึ้นทะเบียนเป็นอุทยานธรณีโลก เพื่อจะได้เป็นจุดหมายปลายทางของนักเดินทางจากทั่วโลกต่อไป ซึ่งกำลังอยู่ในขั้นตอนการพิจารณาของยูเนสโก

            เราก็ได้แต่เอาใจช่วยและขอให้ได้ขึ้นทะเบียนเป็นอุทยานธรณีโลกเป็นแห่งแรกของประเทศไทย เพื่อจะได้เป็นการป่าวประกาศว่าเรามีอะไรดีๆให้ดูที่สตูล…

คมฉาน  ตะวันฉาย..เรื่อง/ภาพ